KULTURA

Rozpiętość obszarów, tematów i problemów sektora kultury to rezultat wieloletnich zaniedbań, jednak pandemia uwidoczniła je w sposób szczególny. Postulaty zgłoszone do Rady Konsultacyjnej przy Ogólnopolskim Strajku Kobiet dotyczyły:

KWESTIE SOCJALNE

• zabezpieczenie socjalne: ubezpieczenia emerytalne dla artystów i artystek – osób pracujących na umowę o dzieło i zlecenie lub samozatrudnionych (pracujących w oparciu o własną działalność gospodarczą), ubezpieczenie zdrowotne dla artystów i artystek nieetatowych;
• uznanie wszystkich osób pracujących na umowach śmieciowych czy samozatrudnieniu na równi z pracownikami etatowymi, którym w sytuacjach kryzysowych przysługuje ochrona zapewniana przez kodeks pracy;
• niepomijanie w programach pomocowych pracownic i pracowników, których działalność nie polega na bezpośrednim wytwarzaniu kultury, ale pracują w lub dla instytucji kultury i organizacji pozarządowych.

PANDEMIA

• program pozwalający wypłacić twórcom wsparcie w formie bezzwrotnego stypendium;
• zawieszenie zobowiązań czynszowych za pracownie plastyczne oraz za lokale użytkowane jako pracownie twórcze; 
• utrzymanie budżetów instytucji kultury i sztuki, zapewnienie im funkcjonowania w takim stopniu, by nie ucierpieli zatrudnieni w nich pracownicy i pracownice; 
• przekazywanie środków niewykorzystanych z powodu zawieszenia działalności na wsparcie twórców i twórczyń oraz osób współpracujących z instytucjami kultury, które nie posiadają stałego zatrudnienia;
• wypłacanie wynagrodzeń za odwołane z powodu pandemii wydarzenia artystyczne – nie przerzucanie kosztów na twórców i twórczynie;
• w przypadku utraty wpływów z biletów zapewnienie rekompensat dla instytucji i przedsiębiorców;
• kompleksowe działania zapewniające osobom wchodzącym na rynek pracy stabilizację, środki do życia i możliwość rozwoju zawodowego (kryzys pandemii pogłębia i tak trudną sytuację młodych pracownic i pracowników sztuki spychanych od lat na margines niskopłatnych staży, wolontariatu oraz umów śmieciowych).

WOLNOŚĆ TWÓRCZA

• zapewnienie i ochrona wolności wypowiedzi, wolności twórczości, brak ingerencji w treść i formę dzieł sztuki; 
• zniesienie zapisu o obrazie uczuć religijnych;
• wycofanie kościoła katolickiego z przestrzeni publicznej, zakończenie finansowania wydarzeń o charakterze religijnym z programów publicznych;
• zastąpienie szkolnych zajęć religi zajęciami religioznawstwa; 
• wyodrębnienie funduszu na rzecz rozwoju i promocji kultury sakralnej dla wszystkich wyznań, rozdzielanego proporcjonalnie do liczby realnych wyznawców; bezwzględne uniemożliwienie finansowania tego typu przedsięwzięć ze środków publicznych spoza wspomnianego funduszu.

FINANSOWANIE 

• aktualizacja listy czystych nośników dot. tzw. opłaty reprograficznej;
• wsparcie dla obiegu dzieł sztuki poprzez ulgi podatkowe z tytułu zakupu dzieła lub możliwość wliczenia wydatków w koszty uzyskania przychodu;
• zwiększenie finansowania instytucji kultury umożliwiające im działanie w sposób aktualny, dostosowany do zmieniających się zachowań i potrzeb odbiorców i odbiorczyń;
• zapewnienie środków na szkolenia, studia podyplomowe, kursy dla kadr kultury;
• zwiększenie wydatków na kulturę do 1,2% PKB;
• system dofinansowujący kulturę powinien być „bezpartyjny”, apolityczny, gwarantujący stałe dofinansowanie, bez względu na polityczne wybory. Ważne są również fundusze, bezwarunkowe dofinansowania w „czasach ekstremalnych”;
• wprowadzenie ulg podatkowych z tytułu wydatkowania na uczestnictwo (czynne i bierne) w kulturze;
• określenie minimalnej stawki za wykonywaną pracę twórczą, unormowanie kwestii honorariów za przygotowanie lub udział dzieł w wystawie; 
• zmiany proporcji pomiędzy dofinansowywaniem projektów o charakterze jednorazowym, eventowym na rzecz projektów o charakterze ciągłym, procesowym.

ZASADY/WARTOŚCI

• systemowy program edukacji równościowej/feministycznej/antydyskryminacyjnej w ośrodkach kultury;
• dbałość o jakość kultury, stworzenie narzędzi do weryfikacji jakości pracy instytucji i organizacji; 
• wprowadzenie pełnej jawności podczas procedur konkursowych, stypendialnych, grantowych: publicznie znany skład komisji, z biogramami członków i członkiń włącznie;
• transparentność: uczciwe konkursy na stanowiska dyrektorskie, publikacja programów, jawność honorariów, przestrzeganie zakazu nepotyzmu, zwiększenie demokratyzacji (np. załoga rekomenduje kandydatkę bądź kandydata); 
• uniezależnienie instytucji kultury od partyjnej polityki kadrowej, odpolitycznienie stanowisk osób zarządzających kulturą; jakość działań kulturalnych i artystycznych powinna być decydującym kryterium w przyznawaniu grantów, dotacji, stypendiów, a nie poglądy polityczne i przekonania ideologiczne,
• upublicznienie zarobków w instytucjach kultury; 
• tworzenie polityk kulturalnych na poziomie kraju i poszczególnych miast;
• zwiększenie udziału kobiet w kierowaniu instytucjami artystycznymi (obecnie to mniej niż 10%);
• wprowadzenie parytetów płciowych na uczelniach artystycznych; 
• wszystkie instytucje artystyczne finansowane z budżetu państwa/otrzymujące granty powinny obowiązkowo prezentować współcześnie powstające dzieła polskich twórców, w stałym procencie programu w danym sezonie;
• promocja debiutujących artystów;
• wychodzenie instytucji i ludzi kultury najwyższej próby do odbiorców i odbiorczyń (zwłaszcza tych odciętych na co dzień od oferty kulturalnej dostępnej w metropoliach) poprzez organizację wyjazdowych spektakli, recitali, koncertów, wystaw także w małych miejscowościach; zburzenie sztucznego muru elitarności kultury wysokiej;
• weryfikacja kompetencji ekspertów z zakresu kultury zatrudnianych w polskich
  placówkach dyplomatycznych; stworzenie przejrzystego regulaminu i procedury konkursowego wyłaniania projektów artystycznych prezentowanych w ramach współpracy z MSZ i podlegającymi mu placówkami;
• wzmocnienie pozycji związków zawodowych twórców, organizacji, stowarzyszeń;
• zwiększanie współpracy, równowaga w ekosystemie kultury: publiczne-ngo-prywatne, relacje biznes-kultura, mecenas-artysta; relacja edukacja-kultura.

DOSTĘPNOŚĆ

• zwiększanie możliwości dostępu społeczeństwa do kultury poprzez: cyfryzację zasobów, publiczne udostępnienie online dorobku teatru telewizji i polskiego kina; wsparcie dla twórców, twórczyń oraz instytucji kultury, które/którzy chcą udostępniać swoją twórczość online; zapewnienia publicznej infrastruktury, która gwarantowałaby ciągłość działań twórczych oraz upowszechniania kultury w sieci;
• zwiększenie możliwości dostępu do kultury dla osób mniej zamożnych; 
• misja mediów publicznych: promowanie kultury wyższej oraz edukacja; abonament RTV powinien być przeznaczony na prezentację kultury w mediach w czasie mainstreamowym;
• zwiększenie ilości i jakości edukacji kulturalnej i artystycznej na każdym poziomie edukacji; zwiększenie wynagrodzeń dla osób prowadzących edukację artystyczną i kulturalną;
• różnorodność działań artystycznych wspieranych przez państwo;
• stworzenie antologii poetyckiej lub konkursu o tematyce praw kobiet;
• prawo do kultury: prawo do posługiwania się własnym językiem i do ekspresji w swoim języku, prawo do tworzenia i upubliczniania swojej twórczości, wielokulturowość; 
• prawo do dostępu do kultury bez względu na sytuację ekonomiczną, miejsce pochodzenia czy zamieszkania, język ojczysty, płeć, wiek, ograniczenia zdrowotne czy niepełnosprawność;
• wprowadzenie powszechnego obowiązku tworzenia niezależnych ciał kontroli w ramach przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na płeć i orientację operujących w przestrzeni kultury i edukacji  – zwłaszcza w instytucjach kultury i na uczelniach wyższych; 
• zmiany w strukturach i sposobach funkcjonowania instytucji kultury (działania bardziej sąsiedzkie, aktywizujące lokalną społeczność);
• przebudowa i ożywienie państwowych stowarzyszeń twórców jak ZPAP – organizacje te posiadają środki i infrastrukturę, ale ich widoczność i rola kulturotwórcza są znikome; istotne byłoby włączenie w ich działalność młodszych pokoleń artystów.

Zespół ds. Kultury Rady Konsultacyjnej Ogólnopolskiego Strajku Kobiet